اهمیت آموزش سواد دیجیتال برای کودکان که والدین باید بدانند

استفاده از فناوری و نرم‌افزار‌ها به بخش مهمی در زندگی، کار و تحصیل تبدیل شده است. درمقابل، وقوع حوادث ناخوشایند و آبروریزی‌ها در فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی یا انتشار محتوای جنسی این بستر را نا‌امن می‌کند. این فناوری می‌تواند از جنبه‌های مختلف، زندگی فرزندان ما را تحت تاثیر قرار دهد. بعضی از تاثیرات آن بسیار مخرب هستند و آینده نوجوانان را تهدید می‌کنند. سوال مهم این است که: آیا راهی برای آموزش استفاده کارآمد و مسئولانه از این فضا به فرزندانمان وجود دارد؟ بله، آشنایی با اصول آموزش سواد دیجیتال برای کودکان تنها راه برای محافظت از آن‌ها در برابر این جریان‌ها است.

سواد دیجیتال برای کودکان چیست؟

در تعریف کلی، سواد دیجیتال به معنی توانایی انتخاب، ارزیابی، اشتراک، استفاده و ایجاد محتوا از طریق اینترنت و فناوری‌های نوین است. در دنیای امروز، انتشار محتوا‌های شوکه‌کننده و تهدیدات آنلاین می‌تواند تاثیر مخربی بر روان و زندگی کودکان و نوجوانان داشته باشد. پس، پردازش مسئولانه آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آموزش مهارت هدایت و نحوه استفاده از اطلاعات آنلاین به ایجاد فضایی امن در دنیای دیجیتال کمک می‌کند. تنها با این روش مطمئن هستیم که اطلاعات صحیحی به مخاطب منتقل می‌شود.

سواد رسانه‌ای دارای سه جنبه مهم است که عبارت‌اند از: ۱. بهبود و تقویت آگاهی درباره نحوه استفاده از رسانه، منابع و تعیین میزان مصرف اینترنت. ۲. آموزش مهارت‌های لازم برای مطالعه یا تماشای محتوای آنلاین در بستر اینترنت. ۳. توانایی تحلیل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی محتوا‌ها در نگاه اول.

سواد دیجیتال از همه طرف بر فرهنگ یک جامعه تاثیر می‌گذارد و افراد را برای شناخت جهان پیرامون خود آماده می‌کند. این سواد، فرزندان ما را به دانش ادراکی برای فعالیت در اجتماع مجهز خواهد کرد. با رعایت دستور‌العمل‌های سواد دیجیتال برای کودکان به آن‌ها یاد می‌دهید که بهترین زمان برای استفاده از یک فناوری چه موقع است.

اهمیت آموزش سواد دیجیتال برای کودکان

بعد از اپیدمی کرونا، استفاده از گوشی به‌عنوان یک ابزار آموزشی رایج شد. بسیاری از مدرسه‌ها نیز به دانش‌آموزان اجازه می‌دهند در فضای مدرسه از این وسایل استفاده کنند. همین امر اهمیت آموزش سواد دیجیتال کودکان را بیشتر می‌کند. زیرا، استفاده از فناوری تنها به محیط خانه محدود نمی‌شود و میزان نظارت والدین کمی کاهش می‌یابد. مهم‌ترین موارد که آموزش نکات کاربردی برای استفاده از اینترنت و رسانه را بیشتر می‌کند شامل موارد زیر است:

1.      ایجاد تعادل برای استفاده از وسایل دیجیتال

در سال‌های اخیر، استفاده از فناوری تنها به بازی و سرگرمی محدود نمی‌شود، بلکه، آموزش و یادگیری کودکان نیز به استفاده از رسانه‌های دیجیتال وابسته است. در چنین شریطی نمی‌توانیم محدودیت زمانی برای فعالیت فرزندانمان در این فضا تعیین کنیم. اما باید تعادل و رابطه منطقی بین استفاده کودکان از رسانه و ابزار‌های دیجیتال با سایر بخش‌های زندگی آن‌ها برقرار کرد. در گام اول باید تعریف درستی از ارزش‌های خانواده داشته باشیم. بر همین اساس، باید نوع مهارت و دانشی که باید فرزندمان تسلط بیشتری به آن داشته باشد را با دقت انتخاب کنیم.

در تکنیک‌های آموزش سواد دیجیتال برای کودکان یاد می‌گیرید که والدین برای فرزندان خود نقش الگو و عامل تعیین‌کننده را بازی می‌کنند. اگر شما به‌جای تمرکز بر فعالیت‌های مهم زندگی، بیشتر زمان خود را به فعالیت در شبکه‌های اجتماعی اختصاص دهید، اصرار برای ایجاد تعادل در زندگی فرزندتان بی‌فایده خواهد بود. برای اینکه فرزندان از امکانات این فضا به‌خوبی بهره ببرند، باید شناخت کافی درباره فرصت‌ها و ظرفیت‌های موجود در فضای مجازی داشته باشید. به‌علاوه، زمانی برای پرداختن به فعالیت‌های غیر دیجیتال نیز تعریف کنید.

2.      اعتبار بخشی به هویت کودکان در فضای آنلاین

در دوران کودکی و نوجوانی، فرزندان ما علاقه دارند دوستان و همسالان خود را تحت تاثیر قرار دهند. همین امر باعث‌شده بسیاری از کارفرمایان برای استخدام نیرو‌های کاری خود، ردپای آن‌ها در فضای مجازی و رسانه‌ها را بررسی کنند. اشتباهات عادی و کودکانه فرزند ما در این دوران می‌تواند آینده او را نابود کند. ردپای فرزند شما در فضای مجازی به معنی تمام مطالب، تصاویر و کلیپ‌های است که در شبکه‌های مختلف با سایر کاربران به اشتراک می‌گذارد.

برای پیشگیری از بروز آسیب‌های جبران ناپذیر، والدین موظف هستند شناخت کافی از تهدید‌های موجود در بستر دیجیتال داشته باشند. با اجرای راهکار‌های مناسب و بدون آسیب به استقلال یا شخصیت فرزندتان، فعالیت او در شبکه‌های مختلف را زیر نظر بگیرید. مهم‌ترین مبحث در آموزش سواد دیجیتال برای کودکان این است که قبل از اعمال محدودیت‌ها، فضایی صمیمی در خانه ایجاد کرده و از ابزار درست برای قانع کردن فرصت خود استفاده کنید.

3.      تامین سلامت و امنیت کودکان در فضای دیجیتال

تجربه تیم مشاوره و آموزش بهترین دبستان پسرانه منطقه ۳ نشان می‌دهد که انسان‌ها تا زمانی که تهدید یا خطر را احساس نکنند به سراغ استفاده از سیستم‌های امنیتی نمی‌روند. در مورد فعالیت کودکان در فضای دیجیتال نیز این شرایط برقرار است. اما والدین باید از طریق کسب آموزش‌های لازم درباره سواد رسانه و دیجیتال از ورود فرزند خود به فضای خطرناک و نا‌امن جلوگیری کنند. والدین باید به تعریف درستی از حریم خصوصی در فضای دیجیتال برسند. سعی کنید همواره یک قدم از فرزندان باهوش خود جلوتر باشید. تنها در این صورت می‌توانید ابزار‌ها و آموزش‌های لازم برای محافظت از آن‌ها را فراهم کنید.

4.      کمک به انتخاب و انتشار محتوای مناسب در رسانه‌های اجتماعی

برای آموزش بهتر سواد دیجیتال کودکان این نکته را فراموش نکنید که هیچ محدودیتی برای دسترسی او به محتوا‌های مختلف و تماشای آن‌ها وجود ندارد. فرزند شما می‌تواند با چند کلیک ساده به هر محتوایی دسترسی داشته باشد. اگر نگاهی به تعداد وب‌سایت‌های فعال بیندازید متوجه اهمیت مدیریت فعالیت فرزندتان در اینترنت می‌شوید. زیرا، همه سایت‌ها و محتوای آن‌ها برای کودک شما مناسب نیستند.

راه‌های آموزش سواد دیجیتال کودکان

توصیه ما این است که آموزش سواد دیجیتال از همان دوره ابتدایی انجام شود. مهم‌ترین روش‌های آموزش سواد دیجیتال برای کودکان نحوه فعالیت در این حوزه را ساده می‌کند و شامل موارد زیر است:

·         آموزش ارزیابی میزان اعتبار هر محتوا

باید به کودکان و دانش‌آموزان یاد دهید که چگونه اطلاعات دقیقی درباره درستی یا نا‌درستی منبع هر محتوا پیدا کنند. البته، یافتن منبع موثق در قرن بیست‌و‌یکم بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود. در گام اول باید لیست کاملی از وب‌سایت‌های معتبر تهیه کنید.

·         ایجاد فرصت برای تجربه استفاده از ابزار‌های دیجیتال

اگر استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای شما ترسناک و سخت است، باید بدانید که کودکان در این مورد با شما فرق می‌کنند. فرزندان ما در دوران کودکی و نوجوانی علاقه زیادی به استفاده از ابزار‌های دیجیتال دارند. به فرزندتان اجازه دهید تا زیر نظر شما از این ابزار‌ها بهره‌مند شود. این روش فرصتی ایجاد می‌کند تا فرزند شما آگاهی بیشتری برای مدیریت فضای مجازی در بزرگسالی داشته باشند.

·         آموزش رفتار مسئولانه

مطمئن شوید فرزند شما تمام قوانین فعالیت در فضای دیجیتال را به‌خوبی درک می‌کند. به او یاد دهید قبل از هر فعالیت یا کلیک در هر سایت، جنبه‌های مختلف آن را بررسی کند.

·         آموزش احترام به حقوق دیگران

کودکان مانند سایر افراد فعال در بستر‌های اجتماعی نیازمند تامین امنیت هستند. بر اساس دستورالعمل آموزش سواد دیجیتال برای کودکان به او یاد دهید که اگر فردی به هر دلیل، فرزند شما را تهدید می‌کند او باید بلافاصله این موضوع را با یک بزرگسال قابل‌اعتماد در میان بگذارد. به‌علاوه، به او یاد دهید احترام به تمام اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در فضای دیجیتال اهمیت زیادی دارد.

·         حفظ حریم شخصی

قبل از اینکه کودکان اطلاعات کافی درباره حفظ حریم شخصی در ابزار‌های دیجیتال را یاد بگیرند به آن‌ها اجازه فعالیت در این بستر را ندهید. یک دستورالعمل کلی برای محافظت از فرزندتان در برابر حملات و تهدید‌ها ایجاد کنید.

جمع‌بندی

والدین موظف هستند فرزندان خود را برای زندگی در شرایط فعلی جامعه و جهان آماده کنند. تغییر ابزار‌های ارتباطی و آموزشی باعث‌شده فرزندان ما در سنین کم با فضای دیجیتال و اینترنت آشنا شوند. اغلب والدین تصور می‌کنند برای محافظت از کودک خود باید او را از این فضا دور نگه دارند. اما، این تصور اشتباه است. با آموزش سواد دیجیتال برای کودکان می‌توانید از فرزند خود در برابر مشکلات و تهدید‌های احتمالی محافظت کنید.

سوالات متداول

1. چرا آموزش سواد دیجیتال به کودکان مهم است؟

ارتباط عمیق و معنادار بین فضای مجازی و زندگی افراد باعث شده که استفاده از ابزار‌های دیجیتال و فعالیت در این حوزه بر زندگی فردی، اجتماعی و آینده شغلی آن‌ها اثر بگذارد. برای تضمین آینده کودکانمان باید سواد دیجیتال را به آن‌ها آموزش دهیم.

2. سواد دیجیتال از چه بخش‌هایی تشکیل می‌شود؟

بهبود آگاهی درباره نحوه استفاده از رسانه، تعیین میزان مصرف اینترنت، آموزش مهارت‌های لازم برای مطالعه یا تماشای محتوای آنلاین و توانایی تحلیل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی محتوا‌ها بخش‌های اصلی سواد دیجیتال هستند.

3. در آموزش سواد دیجیتال برای کودکان باید از چه روش‌های استفاده کنیم؟

ایجاد بستر برای استفاده از ابزار‌های دیجیتال، تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری، ارائه دستورالعمل برای حفظ حریم شخصی و احترام به حقوق دیگران اصلی‌ترین تکنیک‌ها در آموزش سواد دیجیتال به‌حساب می‌آیند.