درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان در مدرسه| دلایل،علائم

اختلال اضطراب جدایی در کودکان، یکی از شایع‌ترین مسائلی است که افراد در سنین کودکی با آن مواجه می‌شوند. موضوعی که می‌تواند تاثیرات منفی بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و هیجانی کودکان داشته باشد. به همین خاطر، شناخت و درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان برای والدین و مربیان از اهمیت بالایی برخوردار است و عدم توجه به این مسئله می‌تواند باعث پیشرفت اختلال، کاهش عملکرد تحصیلی کودک و افزایش فشار روانی بر والدین شود. به همین دلیل دبستان پیروز به عنوان بهترین دبستان پسرانه منطقه 3، وظیفه‌ی خود میداند تا اضطراب جدایی کودکان در مدرسه را به طور کامل برای شما بررسی نماید.

با ما همراه باشید تا در ادامه ضمن بررسی علائم و علل ایجاد اضطراب جدایی در کودکان، به معرفی روش‌ های درمان اضطراب جدایی در کودکان ابتدایی بپردازیم.

تعریف اختلال اضطراب جدایی در کودکان

اضطراب جدایی زمانی اتفاق می‌افتد که کودک نگران جدا شدن از کسانی است که از نظر عاطفی به آن‌ها وابسته است؛ مانند والدین، مراقبان اصلی و یا حتی خواهر و برادر.

اختلال اضطراب جدایی در کودکان معمولا در  دوران ابتدایی آغاز می‌شود و به‌صورت ترس شدید، مزمن و غیرمنطقی نسبت به جدایی از خانه یا افراد مهم زندگی خود را نشان می‌دهد.

در اغلب مواقع، این اضطراب زمانی شروع می‌شود که کودک حس می‌کند یک جدایی در پیش است؛ بنابراین اضطراب جدایی حتی فقط با فکر به جدایی نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. 

اختلال اضطراب جدایی در کودکان در خانه و مدرسه علائم و نشانه‌های متفاوتی دارد که در ادامه به بررسی هر یک از این‌ها می‌پردازیم.

علائم و نشانه‌ های اختلال اضطراب جدایی در کودکان در خانه

کودکانی که به اضطراب جدایی مبتلا می‌شوند، ممکن است رفتارهای اجتنابی مانند خودداری از رفتن به مدرسه یا مهدکودک یا شرکت در فعالیت‌های اجتماعی را نشان دهند. همچنین ممکن است دچار وحشت و گریه‌های شدید هنگام جدایی از والدین شوند. برای درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان، لازم است ابتدا با علائم آن آشنا شد.

به‌طور کلی، علائم و نشانه های اختلال اضطراب جدایی در کودکان در خانه به ۳ دسته علائم رفتاری، عاطفی و فیزیکی تقسیم می‌شود:

علائم رفتاری اختلال اضطراب جدایی در کودکان

• زمانی که والدین قصد ترک خانه را دارند، شروع به گریه و جیغ زدن می‌کند.
• به‌شدت به والدین یا فرد مراقبت‌کننده می‌چسبد.
• به‌طور مداوم دنبال مادر یا پدر می‌رود و نمی‌تواند تنها بماند.
• نگرانی و ترس شدیدی نسبت به اینکه والدین هرگز برنگردند اظهار می‌کند.
• کابوس‌ها یا وسواس‌هایی مرتبط با ترس از جدایی یا از دست دادن والدین دارد.
• در الگوی خواب یا اشتهای کودک تغییراتی ایجاد می‌شود؛ مثل بیدار شدن در وسط شب یا عدم توانایی در خوردن غذا.
• تمرکز کافی برای انجام تکالیف را ندارد.

علائم عاطفی اختلال اضطراب جدایی در کودکان

• ترس شدیدی نسبت به جدایی، تاریکی، تنهایی یا حتی خوابیدن در اتاق خود دارد.
• معمولا نیاز به به تایید و تقویت مداوم از سوی والدین دارد.

علائم فیزیکی اختلال اضطراب جدایی در کودکان

• در بیشتر مواقع، کودک قبل از لحظات جدایی یا حتی با فکر به آن دچار دل‌پیچه یا تهوع می‌شود.
• معمولا در زمان‌های استرس‌زا دچار سردرد می‌شود.
• به‌طور خاص در دست‌ها یا پاها دچار تعریق می‌شود.

علائم و نشانه‌ های اضطراب جدایی کودکان در مدرسه

تشخیص اضطراب جدایی کودکان در مدرسه، ممکن است تفاوت‌هایی با اضطراب او در خانه داشته باشد. به‌عنوان مثال، ممکن است کودک تمایل زیادی به ترک کلاس داشته باشد و به بهانه‌های مختلف سعی کند از مدرسه به خانه برگردد.

نشانه‌ های اضطراب جدایی کودکان در مدرسه نیز به ۳ دسته کلی رفتاری، عاطفی و فیزیکی تقسیم می‌شود:

علائم رفتاری اضطراب جدایی کودکان در مدرسه

• به‌خاطر نگرانی‌ها و ترس‌ها نمی‌تواند تمرکز کافی روی درس‌ها داشته باشد.
• رفتارهای ناراحت‌کننده یا تکانشی از خود نشان می‌دهد؛ مانند جیغ زدن، گریه کردن یا حتی در برخی شرایط، رفتارهای خشونت‌آمیز.

علائم عاطفی اضطراب جدایی کودکان در مدرسه

• ممکن است نگرانی یا ترس غیرمنطقی از معلم یا دیگر دانش‌آموزان داشته باشد.
• کودک نسبت به عملکرد خود اعتماد به نفس لازم را ندارد و به‌طور مداوم به‌دنبال دریافت تایید از سوی معلم و سایر همکلاسی‌ها است.

علائم فیزیکی اضطراب جدایی کودکان در مدرسه

• بیشتر مواقع در زمان ورود به مدرسه یا حتی قبل از آن به دل‌پیچه یا تهوع دچار می‌شود.
• به سردرد، تعریق بیش از حد یا لرزش دست دچار می‌شود.

دلایل اختلال اضطراب جدایی در کودکان

عوامل مختلفی می‌تواند در ابتلا به اختلال اضطراب جدایی در کودکان تاثیرگذار باشد؛ از جمله:

• ژنتیک و زمینه خانوادگی

اگر والدین یا خویشاوندان نزدیک کودک به اضطراب جدایی یا دیگر اختلالات روانی مبتلا باشند، با احتمال بیشتری کودک هم در معرض خطر قرار می‌گیرد.

• تجارب دوران کودکی

کودکانی که یک جدایی طولانی از والدین را تجربه کرده باشند یا تجربه‌ رفتن به مدرسه‌ جدید، جابجایی خانه یا طلاق والدین را داشته باشند، ممکن است به اختلال اضطراب جدایی مبتلا شوند. همچنین کودکانی که تجربه قربانی شدن یا طرد شدن توسط همسالان را داشته باشند نیز بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب جدایی قرار دارند.

• ویژگی های شخصیتی کودک

کودکانی که به‌طور طبیعی بیشتر از بقیه نگران یا حساس هستند، ممکن است بیشتر به اختلال اضطراب جدایی مبتلا شوند. علاوه‌براین، کسانی که کمبود اعتماد به نفس دارند یا بیشتر از چیزهای ناشناخته یا تغییرات محیطی ترس دارند، معمولا تردید زیادی در توانایی‌های خود دارند. این موارد اضطراب جدایی را در کودکان ایجاد یا تشدید کند.

• سبک فرزندپروری نامناسب

عدم توانایی والدین در مدیریت نیازها و احساسات کودک می‌تواند در ابتلای کودکان به اضطراب جدایی موثر باشد. همچنین والدینی که بیش از حد مراقب فرزند خود هستند یا نسبت به تربیت او بی‌تفاوت هستند، احتمال ابتلای کودک به اضطراب جدایی را افزایش می‌دهند. 

• مشکلات سلامت روان مادر در دوران بارداری یا بعد از زایمان

وجود مشکلاتی افسردگی، اضطراب یا استرس در دوران بارداری مادران یا بعد از زایمان، سلامت جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اتفاق، از یک طرف به کاهش وزن نوزاد هنگام تولد یا زایمان زودرس منجر شود و از طرف دیگر، اگر مادر به دلیل مشکلات روانی نتواند تعامل سالم و مثبتی را با کودک خود برقرار کند و به‌طور کامل به نیازهای عاطفی کودک پاسخ ندهد، کودک بیشتر به مادر وابسته می‌شود و احساس ناامنی می‌کند.

درمان اضطراب جدایی در مدرسه

برای درمان اضطراب جدایی در مدرسه، معمولا ترکیبی از روش‌های روان‌ درمانی و حمایت والدین است. در برخی موارد ممکن است از داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب نیز استفاده شود که البته این مورد به‌ندرت استفاده می‌شود.

به‌طور کلی، انواع روش‌ های درمان اضطراب جدایی در مدرسه عبارتند از:

• درمان اضطراب جدایی در مدرسه با مشاوره یا روان درمانی 

برخی از رویکردهای درمانی مثل درمان شناختی-رفتاری (CBT)، بازی‌ درمانی یا درمان گروهی، از موثرترین‌ راه‌ها برای درمان اضطراب جدایی در مدرسه محسوب می‌شوند؛ زیرا:

۱- درمان شناختی-رفتاری، شامل آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به کودک و تغییر الگوهای فکری ناکارآمد او می‌شود. تحت چنین درمانی، کودک یاد می‌گیرد چطور با افکار و احساسات نگران‌کننده خود مواجه شود.

۲- در بازی درمانی، کودک با قرار گرفتن در محیطی امن و محافظت‌شده، یاد می‌گیرد تا احساسات و ترس‌های خود را بیان کند. در واقع کودک از طریق بازی کردن نقش‌های مختلف، جدایی از والدین را مجددا تجربه می‌کند و یاد می‌گیرد که چگونه با آن کنار بیاید. به این ترتیب، از طریق بازی با احساسات و ترس‌های خود مواجه می‌شود.

۳- در درمان گروهی، کودک مهارت‌های اجتماعی مختلف را یاد می‌گیرد و اعتماد به نفس او افزایش پیدا می‌کند.

• درمان اضطراب جدایی در مدرسه باحمایت و همراهی والدین

والدین با جلوگیری از تقویت رفتارهای وابستگی کودک و کمک به او برای مدیریت اضطراب، می‌توانند نقش موثری در کاهش و از بین بردن و درمان اضطراب جدایی در مدرسه داشته باشند. گاهی اوقات حضور والدین در جلسات مشاوره می‌تواند مفید باشد.

• درمان اضطراب جدایی در مدرسه با دارودرمانی

در صورت تجویز پزشک، استفاده از برخی داروها مانند داروهای ضد اضطراب می‌تواند برای درمان اضطراب جدایی در مدرسه موثر باشد.

توصیه‌ های عملی برای پیشگیری از ابتلا به اضطراب جدایی کودکان در مدرسه

از آنجایی که ابتلا به اختلال اضطراب جدایی می‌تواند منجر به وابستگی بیش از حد به والدین در سنین بالاتر شود و عملکرد تحصیلی کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، تشخیص و درمان به‌موقع آن ضروری است. از سویی دیگر، پیشگیری از ابتلا به اضطراب جدایی کودکان در مدرسه یک فرآیند پیچیده است که نیاز به توجه و همکاری از سوی والدین دارد. در این بخش چند توصیه عملی برای پیشگیری از این اختلال را معرفی می‌کنیم:

1. ایجاد ارتباط عاطفی قوی با کودک از همان ابتدای تولد
2. تدریجی کردن جدایی‌های کوتاه مدت از همان کودکی
3. خودداری از واکنش‌های بیش از حد به گریه‌های جدایی کودک
4. آموزش تکنیک‌های آرامبخش به کودک برای مدیریت احساسات در زمان جدایی
5. تقویت اعتماد به نفس و استقلال او به‌صورت تدریجی
6. جلوگیری از انتقال اضطراب والدین به کودک
7. وجود هماهنگی منظم میان والدین با مربیان برای سازگاری کودک
8. تشویق کودک به انجام فعالیت‌های ورزشی و گروهی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی
9. صحبت کردن در مورد احساسات کودک و نشان دادن احساسات مثبت به او

کلام آخر

اختلال اضطراب جدایی در کودکان یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی در دوران کودکی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر سلامت روانی، عملکرد تحصیلی و رشد اجتماعی کودک وارد کند. به همین خاطر، آگاهی از علائم و علل ایجاد اختلال اضطراب جدایی در کودکان و شناسایی به‌موقع آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌علاوه اینکه استفاده به‌موقع از روش‌های درمانی موثر مانند درمان‌های شناختی-رفتاری، دارودرمانی و مشاوره و آموزش به والدین، می‌تواند نقشی حیاتی در درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان داشته باشد.

در صورت درمان موفق اختلال اضطراب جدایی در کودکان، اعتماد به نفس و استقلال کودک افزایش پیدا می‌کند و کیفیت زندگی و سلامت روان او بهبود پیدا می‌کند.